Το όνομα bijoux de kant είναι συνδεδεμένο σχεδόν αποκλειστικά με το ελληνικό ρεπερτόριο: ελάχιστες φορές ξεστράτισε -προς τον Γκολντόνι, τον Ζενέ, τον Λωτρεαμόν. Συνδέθηκε με νέες αναγνώσεις κλασικών ελληνικών κειμένων, συχνά μέσω της δημιουργικής παρέμβασης της Γλυκερίας Μπασδέκη ή του Άκη Δήμου. Μας γνώρισε σπουδαία κείμενα του Δημήτρη Δημητριάδη, του κορυφαίου εν ζωή δραματουργού μας, που πρώτη φορά βρήκαν το δρόμο για τη σκηνή.
Το πιο σημαντικό, όμως, πέρα από την εμμονική σχεδόν ενασχόληση του Γιάννη Σκουρλέτη με τη νεοελληνική δραματουργία, είναι ο τρόπος με τον οποίο αποδίδονται σκηνικά αυτά τα κείμενα. Από τον Χρηστομάνο ως τον Μάτεσι κι από τον Κονδυλάκη μέχρι τον Γιώργο Ιωάννου, η ματιά του σκηνοθέτη δεν εμπλέκεται στιγμή στη στείρα ηθογραφία –το μεγαλύτερο κίνδυνο σε αυτές τις περιπτώσεις. Αντιθέτως, είναι πάντοτε πλάγια, λοξή: σαν ανεστραμμένο είδωλο, η εικόνα που τοποθετεί στη σκηνή ο Σκουρλέτης μοιάζει να αποκαλύπτει όσα η ελληνική πραγματικότητα κρύβει επιμελώς, φτιασιδώνει, κουκουλώνει, κρύβει κάτω από το χαλί. Αφοσιωμένος στο ελληνικό πλαίσιο που μέσα του ζει, το ανατέμνει ανελέητα και το επαναμυθοποιεί μέσω της νοσταλγίας, της λαχτάρας, μιας συναισθηματικής αγνότητας χαμένης. Με συνοδοιπόρους και συνενόχους τους αγαπημένους του συγγραφείς, ξανακερδίζει αυτή τη γη της απώλειας. Και κάτι ακόμα: οι bijoux de kant είναι το πραγματικό ελληνικό queer. Μαζί με τους Nova Melancholia, τον Ηλία Αδάμ και κάποιους από τους καλλιτέχνες της νεώτερης γενιάς που ξεκινούν δυναμικά την πορεία τους, μεταφέρουν στα καθ’ ημάς έναν όρο ξενόγλωσσο, διατηρώντας ακέραιη την ουσία του, αλλά μιλώντας για το δικό μας βίωμα, τη δική μας πραγματικότητα.
Το «Σάμερταϊμ» έχει μια επικαιρότητα ασυνήθιστη για τη δουλειά του Σκουρλέτη: το αέναο καλοκαίρι –που εν πολλοίς συνεχίζεται μέχρι και αυτή τη στιγμή, η επέλαση του τουρισμού και η υποδούλωση των πάντων στο όνομά του, η ματαιωμένη και ασυνάρτητη επαρχία, όλα είναι παρόντα. Αποκορύφωμα: αμφιβάλλω αν θα μπορούσε κανείς να διανοηθεί, όταν εν μέσω καλοκαιριού η παράσταση παιζόταν στο νομό Καρδίτσας στα πλαίσια του διαβόητου «Όλη η Ελλάδα ένας πολιτισμός», πως οι πλημμύρες που περιγράφει χιουμοριστικά και εσχατολογικά το κείμενο θα γίνονταν πραγματικότητα εκεί, στον ίδιο νομό, μερικές εβδομάδες αργότερα. Φυσικά το κείμενο δεν μιλά για την κλιματική αλλαγή: τη χρησιμοποιεί ως περιβάλλον για τις ζωές των ηρώων του, τις πρόωρα ακινητοποιημένες σε ένα χώρο και μια χώρα που αποτυπώνεται γλαφυρά όσο εκείνοι μιλούν για τις ζωές τους. Κι όσο κι αν μοιάζει εκτός της θεματικής τους, το «Σάμερταϊμ» είναι περισσότερο bijoux de kant από τα αντίστοιχα έργα που προηγήθηκαν πέρυσι και πρόπερσι στα πλαίσια της ίδιας διοργάνωσης, που εκβιάζει κάθε χρόνο καλλιτέχνες να ενταχθούν σε μια συγκεκριμένη θεματική για να εξασφαλίσουν μια στοιχειώδη παραγωγή και τα προς το ζην. Χαρίζει στο θεατή αυτό το μισό χαμόγελο που έρχεται μέσα από δύσκολες καταστάσεις, μέσα από το χιούμορ της απελπισίας, μέσα από την αναπόληση ενός παρελθόντος που μόνο ιδανικό δεν ήταν και την ενατένιση ενός μέλλοντος που μοιάζει όλο και πιο ζοφερό.
Υπέροχη ως Τερέζα η Καλλιρόη Μυριαγκού –μια σημαντικότατη ηθοποιός γνωστή στο πανελλήνιο για όλους τους λάθος λόγους. Αληθινή αποκάλυψη ως Χρόνης ο Γιάννης Τσουμαράκης, μόλις 23 χρονών, και με εξαιρετική φωνή. Θα μιλάμε συχνά γι αυτόν στο μέλλον αν συνεχίσει το δρόμο του με σεμνότητα και αφοσίωση και δεν παρασυρθεί από την τηλεόραση ή από κανένα βραβείο –κυκλοφορούν όλο και περισσότερα στην πιάτσα…
Μέσα στο «Σάμερταϊμ» υπήρχαν αποσπάσματα από τις «Βάκχες» του Ευριπίδη. Αλήθεια, γιατί να μην δούμε τον Γιάννη Σκουρλέτη να σκηνοθετεί –αυτό ή άλλο έργο- στην Επίδαυρο; Θεωρώ περιττό να κάνω λίστα του ποιους –νεώτερους ή και «έμπειρους» και «καταξιωμένους» είδαμε να σκηνοθετούν στο «πρώτο τη τάξει» αρχαίο θέατρο της χώρας με σπαραξικάρδια αποτελέσματα, και να τους δίνεται και δεύτερη ευκαιρία. Έχοντας πλέον πείρα τόσο σε μικρές, όσο και σε μεγάλες σκηνές –βλ. Λυρική- ο Σκουρλέτης δεν θεωρείται ακόμη… έτοιμος για να δοκιμαστεί; Δεν αξίζει αυτή την ευκαιρία –περισσότερο ακόΜ: δεν τη δικαιούται; Τι λέει γι αυτό το Εθνικό Θέατρο; Το Φεστιβάλ Αθηνών; Το ΚΘΒΕ; Ακούει κανείς;